Με τη λέξη «ύπνος» περιγράφεται η κατάσταση διαφορετικής συνειδητότητας που βιώνουν συνήθως οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Δέκα πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τον ύπνο:
• Οι ανάγκες ύπνου ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία.
• Κάθε νύχτα, ο ύπνος μας χωρίζεται σε 4 στάδια τα οποία εναλλάσσονται.
• Το συνηθέστερο πρόβλημα ύπνου είναι η αϋπνία.
• Η καλύτερη στάση για τον ύπνο είναι στο πλάι.
• Μια βασική αιτία του διαταραγμένου ύπνου είναι η ατοπική δερματίτιδα (έκζεμα).
• Η διατροφή μπορεί να επηρεάσει τον ύπνο.
• Το ροχαλητό είναι κάτι περισσότερο από μια ενόχληση.
• Ο ύπνος παίζει ζωτικό ρόλο στην καλή υγεία.
• Ο «ύπνος ομορφιάς» δεν είναι μύθος.
Ο ύπνος δεν είναι σε καμία περίπτωση μια κατάσταση αδράνειας -αντιθέτως, είναι ένα στάδιο αποκατάστασης και επανόρθωσης που επηρεάζει όλες τις λειτουργίες του σώματος, από την επούλωση μέχρι τις ορμόνες.
Η έλλειψη ύπνου, οι διαταραχές ύπνου και η κακή ποιότητα ύπνου πλήττουν τόσο την ευεξία όσο και την υγεία σε βάθος χρόνου.
Διαβάστε παρακάτω κάποια πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε.
1. Οι ανάγκες ύπνου ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία
Πόσες ώρες πρέπει να κοιμάμαι το βράδυ;
Αν είστε ενήλικας, πρέπει να στοχεύετε στις 8 ώρες κάθε βράδυ. Όπως φαίνεται, αυτή η ευρέως διαδεδομένη αντίληψη δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα.
Το Εθνικό Ίδρυμα Ύπνου (National Sleep Foundation) συνιστά 7-9 ώρες ύπνου για τους ενήλικες 18-64 ετών.
Συνοπτικός πίνακας αναγκών ύπνου ανά ηλικία: (Μέσος όρος αναγκών ύπνου ανά ηλικία)
Ηλικία
Γέννηση έως 3 μηνών, 14 – 17 ώρες
4 έως 11 μηνών, 12 – 15 ώρες
1 έως 2 ετών, 11 – 14 ώρες
3 έως 5 ετών, 10 – 13 ώρες
6 έως 13 ετών, 9 – 11 ώρες
14 έως 17 ετών, 8 – 10 ώρες
Ενήλικες νεαρής ηλικίας (18 έως 25 ετών) 7 – 9 ώρες
Ενήλικες (26 έως 64 ετών) 7 – 9 ώρες
Ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας (65+) 7 – 8 ώρες 2.
Κάθε νύχτα, ο ύπνος μας χωρίζεται σε 4 στάδια τα οποία εναλλάσσονται. Ποια είναι τα στάδια και οι κύκλοι του ύπνου;
Ο ύπνος χωρίζεται στους κύκλους REM (γρήγορες κινήσεις ματιών) και μη REM. Ο ύπνος REM χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερες, ακανόνιστες, γρήγορες κινήσεις των ματιών (με τα βλέφαρα κλειστά, φυσικά).
• Μη REM Στάδιο 1: Η φάση αυτή διαρκεί 1-10 λεπτά και αποτελείται από πολύ ελαφρύ ύπνο. Ξυπνάτε εύκολα και μπορεί ακόμα και να νομίζετε ότι δεν έχετε κοιμηθεί.
• Μη REM Στάδιο 2: Η φάση αυτή διαρκεί 20 λεπτά και εδώ είναι που αρχίζετε «πραγματικά» να κοιμάστε.
Δεν ξυπνάτε τόσο εύκολα. Οι χτύποι της καρδιάς επιβραδύνονται και η θερμοκρασία του σώματος πέφτει. Αυτό το στάδιο καταλαμβάνει το 45% της συνολικής διάρκειας του ύπνου.
• Μη REM Στάδιο 3: Μετά από 45 λεπτά περίπου, κοιμάστε πλέον τόσο βαθιά ώστε δεν αντιλαμβάνεστε τους θορύβους και άλλα παρόμοια ερεθίσματα (μέχρι ένα σημείο!).
Τομογραφίες του εγκεφάλου έχουν καταδείξει την επιβράδυνση και διεύρυνση των εγκεφαλικών κυμάτων.
Αν κάποιος ή κάτι καταφέρει να σας ξυπνήσει, μάλλον θα νιώθετε σύγχυση και αποπροσανατολισμό. Το στάδιο αυτό είναι γνωστό και ως «ύπνος βραδέων κυμάτων» ή «ύπνος Δέλτα».
• REM Στάδιο 4: Ο ύπνος REM είναι το τελευταίο στάδιο του κύκλου του ύπνου. Η φάση αυτή διαρκεί από 10 λεπτά έως 1 ώρα και παρουσιάζει κάποια περίεργα χαρακτηριστικά.
Όχι μόνο στριφογυρίζουν τα μάτια, αλλά επίσης οι χτύποι της καρδιάς και ο ρυθμός της αναπνοής αυξάνονται και τα εγκεφαλικά κύματα μοιάζουν πολύ με αυτά που έχετε όταν είστε ξύπνιοι.
Σε αυτό το στάδιο του ύπνου δημιουργούνται τα πιο έντονα όνειρα. Οι μύες παραλύουν για να σας εμποδίσουν να τα αναπαραστήσετε.
3. Αϋπνία: η πιο κοινή διαταραχή ύπνου
Επηρεάζει το 30% των ενηλίκων
Η αϋπνία είναι μακράν η συνηθέστερη διαταραχή ύπνου και επηρεάζει το 30% των ενηλίκων. Ορίζεται ως η δυσκολία ενός ανθρώπου να κοιμηθεί ή να μείνει κοιμισμένος για το επιθυμητό χρονικό διάστημα.
Μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμη διαρκώντας από ημέρες έως εβδομάδες, ή μακροπρόθεσμη διαρκώντας έναν μήνα ή και περισσότερο.
Ιατρικά αίτια της αϋπνίας
Κάποιες φορές, τα αίτια της αϋπνίας δεν μπορούν να εντοπιστούν. Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, οφείλεται σε υποκείμενες παθήσεις, όπως άγχος, χρόνιο πόνο, καρδιακά προβλήματα, προβλήματα του θυρεοειδούς, καούρα, ή το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών (ναι, σημαίνει ότι τα πόδια δεν σταματούν να κινούνται!).
Αίτια της αϋπνίας που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής
Σε πολλές περιπτώσεις, η αϋπνία οφείλεται στον τρόπο ζωής. Αυτό είναι γνωστό ως κακή «υγιεινή ύπνου».
Προκύπτει όταν ένας άνθρωπος δεν ακολουθεί σταθερά ωράρια για τον ύπνο και το πρωινό ξύπνημα, όταν δεν εκτίθεται στο φως του ήλιου, όταν δεν γυμνάζεται και όταν χρησιμοποιεί πριν από τον ύπνο συσκευές με οθόνες που εκπέμπουν μπλε φως.
Πολύ κακές επιπτώσεις στον κύκλο του ύπνου έχει επίσης η εργασία σε βάρδιες.
Αντιμετώπιση της αϋπνίας
Η πρώτη γραμμή άμυνας ενάντια στην αϋπνία είναι η καλή υγιεινή ύπνου, δηλαδή το ακριβώς αντίθετο από όσα περιγράψαμε παραπάνω!
Σημαντική βοήθεια μπορεί να προσφέρει και η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, η οποία θα συμβάλει στο να αλλάξετε τον τρόπο που αντιμετωπίζετε τον ύπνο.
Από την άλλη πλευρά, τα υπνωτικά χάπια είναι εθιστικά και δεν αποτελούν παρά μια βραχυπρόθεσμη λύση.
4. Ποια είναι η καλύτερη στάση για τον ύπνο;
Συνιστάται συχνά να κοιμόμαστε στο πλάι
Υπάρχουν τόσοι διαφορετικοί τρόποι να κοιμηθεί κανείς. Μερικοί άνθρωποι επιλέγουν τη στάση «αστερίας» με τα άκρα τους απλωμένα προς τα έξω, κάποιοι επιλέγουν τη στάση «στρατιώτης» ξαπλώνοντας ανάσκελα με τα χέρια κολλητά στο σώμα, ενώ άλλοι προτιμούν την κλασσική εμβρυακή στάση.
Ουσιαστικά, δεν έχει σημασία η στάση, αλλά πόσο άνετα νιώθει ο καθένας όταν κοιμάται.
Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, μια στάση μπορεί να είναι προτιμότερη από μια άλλη και πολλοί φυσικοθεραπευτές συνιστούν τον ύπνο στο πλάι.
Αν ταλαιπωρείστε από πόνους στην πλάτη και κοιμάστε μπρούμυτα, μπορεί να επιδεινωθεί το πρόβλημα γιατί η πλάτη σας παραμένει άκαμπτη. Μια καλή ιδέα είναι να δοκιμάσετε να κοιμηθείτε στο πλάι, ώστε η πλάτη σας να ανακτήσει τη φυσική της καμπυλότητα.
Η στάση στο πλάι είναι επίσης ευεργετική στην αποφρακτική υπνική άπνοια, ενώ μπορεί να προσφέρει ανακούφιση και στη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Αφήστε που μειώνει και τον κίνδυνο του ροχαλητού!
Το μόνο μειονέκτημα: Αν κοιμάστε πάντα στο ίδιο πλευρό, αυξάνονται οι πιθανότητες σχηματισμού πιο έντονων ρυτίδων λόγω των παρατεταμένων πτυχώσεων που δημιουργούνται στο δέρμα.
Λέγεται ότι οι δερματολόγοι μπορούν να καταλάβουν σε ποια πλευρά κοιμάστε απλώς με μια ματιά!
5. Η ατοπική δερματίτιδα διαταράσσει τον ύπνο
Τι σχέση έχει το έκζεμα με τα προβλήματα ύπνου;
Με το εργασιακό άγχος, τις ψηφιακές συσκευές διαρκώς σε λειτουργία και την υπερκατανάλωση καφεΐνης, είναι ούτως ή άλλως δύσκολο να κοιμηθεί κανείς καλά.
Στην περίπτωση, όμως, της ατοπικής δερματίτιδας (έκζεμα), υπάρχει ένα επιπλέον προφανές εμπόδιο: ο ανυπόφορος φαύλος κύκλος φαγούρας-ξυσίματος.
Το 90% των ασθενών με έκζεμα υποφέρουν από κνησμό (φαγούρα), ενώ το 90% αυτών αναφέρουν ότι ταλαιπωρούνται από διαταραγμένο ύπνο.
Μελέτες έχουν αποδείξει ότι τα παιδιά περνούν το 1/4 της νύχτας ξύνοντας το δέρμα τους, με αποτέλεσμα η καθαρή απώλεια ύπνου να ανέρχεται σε 1 ολόκληρη ώρα κάθε βράδυ.
6. Η διατροφή επηρεάζει τον ύπνο
Τι πρέπει και τι δεν πρέπει να τρώω για να βελτιώσω την ποιότητα του ύπνου μου;
Για χρόνια, τόσο οι γιατροί όσο και οι ασθενείς υποψιάζονταν ότι η διατροφή μας παίζει ρόλο στην ποιότητα του ύπνου. Και μια πρόσφατη μελέτη ήρθε για να το αποδείξει.
Στο πείραμα, οι γιατροί συνέκριναν την ποιότητα του ύπνου ασθενών που ήταν ελεύθεροι να τρώνε ό,τι θέλουν και την ποιότητα του ύπνου ασθενών που ακολουθούσαν συγκεκριμένη διατροφή υπό την επίβλεψη διατροφολόγου.
Τα αποτελέσματα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για όλους όσοι έχουν προβλήματα με τον ύπνο: Η υψηλότερη πρόσληψη φυτικών ινών συνδέθηκε με μεγαλύτερης διάρκειας «βαθύ ύπνο» ή «ύπνο βραδέων κυμάτων».
Αντίθετα, η υψηλότερη κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών συσχετίστηκε με μικρότερης διάρκειας «ύπνο βραδέων κυμάτων».
Αποδείχθηκε, επίσης, ότι η ζάχαρη έχει άλλη μια ανεπιθύμητη επίπτωση σε ό,τι αφορά τον ύπνο: Οι ασθενείς με μεγαλύτερη πρόσληψη ζάχαρης ξυπνούσαν περισσότερες φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Τα ευρήματα της μελέτης είναι σαφή: για τη βελτιστοποίηση της βραδινής ανάπαυσης, είναι καλό να ακολουθείτε μια διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά και χαμηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη.
Τόσο οι μαύροι κύκλοι όσο και η σιλουέτα σας θα σας ευγνωμονούν!
7. Το ροχαλητό είναι κάτι περισσότερο από μια ενόχληση.
Τι επιπτώσεις έχει το ροχαλητό στην υγεία;
Έχει συμβεί σε όλους μας. Έχετε ξαπλώσει αναπαυτικά στην αγαπημένη σας στάση, έχοντας κουκουλωθεί κάτω από τα σκεπάσματα και ετοιμάζεστε για ένα ταξίδι στον κόσμο των ονείρων, όταν ένας απαίσιος θόρυβος σας ταράζει τη γαλήνη…
Ξαφνικά οι πιο περίεργοι ήχοι ακούγονται από το έτερον ήμισυ που… ΡΟΧΑΛΙΖΕΙ! Το ροχαλητό κυμαίνεται από ένα απαλό γουργούρισμα μέχρι κάτι που σχεδόν μοιάζει με… ανθρώπινο κομπρεσέρ επειδή εμποδίζεται η ροή του αέρα κατά τον ύπνο και ταλαντώνονται οι ιστοί της αναπνευστικής οδού.
Το ροχαλητό μπορεί να προκαλέσει στέρηση ύπνου τόσο σε αυτόν που ροχαλίζει όσο και στους γύρω του, με αποτέλεσμα την επόμενη μέρα να νιώθουν υπνηλία, ευερεθιστότητα, και δυσκολία συγκέντρωσης.
Πέρα από αυτές τις καθημερινές ενοχλήσεις, το ροχαλητό μπορεί ακόμα και να θέσει σε κίνδυνο τον γάμο σας! Έρευνες έδειξαν ότι οι συζυγικές σχέσεις βελτιώνονται σημαντικά μετά τη χειρουργική διόρθωση του ροχαλητού. Μολονότι μπορεί κανείς να αστειεύεται, το ροχαλητό δεν είναι καθόλου αστείο.
Μακροπρόθεσμα, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού επεισοδίου, ενώ ενδέχεται και να αποτελεί προάγγελο της σοβαρότερης διαταραχής ύπνου: της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας.
Πώς, λοιπόν, μπορείτε να απαλλαγείτε από το ροχαλητό;
Δυστυχώς, δεν υπάρχει μαγικός τρόπος για να σας γλυτώσει από αυτό το βάσανο. Συχνά, οι γιατροί συνιστούν αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως να χάσετε βάρος, να κόψετε το κάπνισμα, να αποφεύγετε το αλκοόλ και τα ηρεμιστικά και να κοιμάστε στο πλάι (Βλέπετε; Σας το είπαμε ότι είναι η καλύτερη στάση!).
Σε μερικές περιπτώσεις, τα ορθοπεδικά μαξιλάρια και οι οδοντιατρικές συσκευές μπορεί να έχουν ωφέλιμα αποτελέσματα.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να κριθεί απαραίτητη η χρήση μιας μορφής μηχανικού αερισμού που ονομάζεται συνεχής θετική πίεση των αεραγωγών (CPAP), ή ακόμα και χειρουργική επέμβαση.
Γιατί ο ύπνος είναι σημαντικός για την υγεία μου;
Ο ποιοτικός ύπνος δεν είναι πολυτέλεια, είναι τόσο απαραίτητος για την καλή υγεία όσο είναι η διατροφή και η άσκηση. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, τόσο το σώμα όσο και ο εγκέφαλος επανορθώνονται και αποτοξινώνονται.
Οι δραστικές μορφές οξυγόνου (οι περίφημες «ελεύθερες ρίζες») αποβάλλονται από τον εγκέφαλο με πιο γρήγορο ρυθμό ενώ κοιμόμαστε.
Αυτό το αποτοξινωτικό αποτέλεσμα οφείλεται στη μείωση του ρυθμού μεταβολισμού του σώματος, πράγμα που επιτρέπει στις επανορθωτικές διαδικασίες να πάρουν τον έλεγχο.
Αφού ο ύπνος βοηθά στην επούλωση των πληγών και στην επανόρθωση και αποτοξίνωση του σώματος και του εγκεφάλου, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η χρόνια στέρηση ύπνου μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες, όπως εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, διαβήτη τύπου 2, παχυσαρκία και καρδιακές παθήσεις.
Πολλοί άνθρωποι που στερούνται ύπνου υποφέρουν επίσης από κατάθλιψη. Αν ξυπνάτε συχνά χωρίς να νιώθετε ξεκούραστοι, καλό θα ήταν να συζητήσετε το θέμα αυτό με τον γιατρό σας για να βρείτε τρόπους βελτίωσης του ύπνου σας.