Η Επικείμενη Κρίση της Αμερικανικής Οικονομίας
Ο Κένεθ Σ. Ρόγκοφ, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και ανώτερος ερευνητής στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, αναλύει τους σοβαρούς κινδύνους που απειλούν την αμερικανική οικονομία στην έκθεσή του με τίτλο «Η επερχόμενη κατάρρευση της Αμερικής» στο περιοδικό Foreign Affairs. Σύμφωνα με τον Ρόγκοφ, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εγκλωβιστεί σε μια «παγίδα» χρέους λόγω χρόνιων λανθασμένων πολιτικών. Ως πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (2001-2003) και συγγραφέας σημαντικών έργων όπως το «This Time Is Different: Eight Centuries of Financial Folly», ο Ρόγκοφ είναι ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους οικονομολόγους παγκοσμίως.
Στην ανάλυσή του, επισημαίνει ότι για πολλές δεκαετίες οι ΗΠΑ θεωρούνταν το ασφαλές καταφύγιο για επενδυτές. Ωστόσο, η κατάσταση έχει αλλάξει δραστικά κυρίως λόγω της συνεχούς αύξησης του δημόσιου χρέους. Αν και οι πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ έχουν συμβάλει στην επιδείνωση της κατάστασης, δεν είναι η κύρια αιτία των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα σήμερα. Οι ενέργειές του λειτουργούν περισσότερο ως «καταλύτης» μιας κρίσης που θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και σε κατάρρευση της αμερικανικής αυτοκρατορίας.
Η Ρίζα του Προβλήματος
Για πολλές δεκαετίες το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ αυξανόταν χωρίς κανείς να εκδηλώνει ανησυχία. Σήμερα πλησιάζει το 100% του ΑΕΠ και ξεπερνά τα 37 τρισεκατομμύρια δολάρια. Οι πιστωτές δεν φαίνονταν να ανησυχούν καθώς τα επιτόκια παρέμεναν χαμηλά και τα ελλείμματα αντιμετωπίζονταν σχεδόν ως «δώρο». Πολλοί ειδικοί πίστευαν ότι λόγω της ισχύος και φήμης του δολαρίου ως ασφαλές νόμισμα στον κόσμο,τα επιτόκια θα παρέμεναν σταθερά σε αυτά τα επίπεδα.
Ωστόσο, αυτή η αντίληψη έχει αρχίσει να καταρρέει τις τελευταίες χρονιές. Οι αγορές ομολόγων γίνονται ολοένα πιο ανήσυχες ενώ παρατηρείται απότομη αύξηση στα μακροχρόνια επιτόκια των δεκαετών και τριακονταετών ομολόγων. Επιπλέον,η δυσπιστία απέναντι στην ασφάλεια των αμερικανικών ομολόγων ενισχύει τις αμφιβολίες σχετικά με τη σταθερότητα του δολαρίου δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.
Οι Επιπτώσεις Υψηλών Επιτοκίων
Ο Κένεθ Σ. Ρόγκοφ υπογραμμίζει ότι για μια χώρα με τόσο υψηλό χρέος όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες οποιαδήποτε αύξηση στα επιτόκια μπορεί να αποδειχθεί καταστρεπτική: «Μόνο μία ποσοστιαία μονάδα αύξησης στο μέσο επιτόκιο σημαίνει 370 δισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα ετήσια έξοδα εξυπηρέτησης». Το 2024 οι ΗΠΑ ξόδεψαν 850 δισεκατομμύρια για την άμυνα αλλά ακόμα περισσότερα – περίπου 880 δισεκατομμύρια – για τόκους.
Mέχρι τον Μάιο του 2025 όλοι οι μεγάλοι οίκοι αξιολόγησης είχαν υποβαθμίσει την πιστοληπτική δυνατότητα των ΗΠΑ ενώ αυξάνεται η πεποίθηση μεταξύ τραπεζών και ξένων κυβερνήσεων που κατέχουν τρισεκατομμύρια σε αμερικανικά ομόλογα ότι η δημοσιονομική πολιτική εκτροχιάζεται.
Προοπτικές Μιας Κρίσης Χρέους
The πρόβλημα είναι πως δεν υπάρχει εύκολη λύση για την αμερικανική κυβέρνηση σύμφωνα με τον Ρογκόφ.
Οι προσπάθειες μεταφοράς ευθυνών από τον Ντόναλντ Τραμπ προς τη Fed είναι παραπλανητικές καθώς αυτή ελέγχει μόνο βραχυχρόνια επιτόκια ενώ τα μακροχρόνια καθορίζονται από τις διεθνείς αγορές.
Αν οποιοδήποτε κυβερνητικό σχέδιο προσπαθήσει να περιορίσει την ανεξαρτησία της Fed αυτό θα στείλει αρνητικά μηνύματα στις αγορές οδηγώντας σε περαιτέρω αύξηση κόστους χρηματοδότησης.
Mε δεδομένα όλα αυτά:
- (1): επισφαλής δημοσιονομική κατάσταση;
- (2): υψηλά επίπεδα επιτοκίων;
- (3): παράλυτος πολιτικός μηχανισμός;
Aυτό σημαίνει πως μια κρίση χρέους στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν φαντάζει πλέον απίθανη.
Ακόμα κι αν αποφευχθεί μια πλήρης κρίση ωστόσο μια σοβαρή πτώχευση εμπιστοσύνης μπορεί να έχει βαθύτερες συνέπειες στη θέση τους παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Μακριά από Λάθος Οικονομικές Προσεγγίσεις
Aφήνοντας στην άκρη τις προβλέψεις μέχρι το 2054,
μέχρι σήμερα η Ουάσινγκτον έχει αποτύχει να διαχειριστεί τη διόγκωση αυτού χρέους εξαιτίας μιας κυρίαρχης οικονομικής θεωρίας που επικράτησε σχεδόν δύο δεκαετίες μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση.
Τα επίμονα χαμηλά ποσοστά ενδιαφέροντος ώθησαν πολλούς κορυφαίους οικονομικούς αναλυτές ν’ αναρωτηθούν σχετικά με τη στρατηγική “σωρεύω” κατά περιόδους ευμάρειας προκειμένου ν’ αξιοποιώ πόρους όταν προκύπτουν ανάγκες ή κρίσεις.
Τα Μετέτρεπε σε Πλεονάσματα με την Πάροδο του Χρόνου
Πρόκειται για μια άποψη που ευρέως θεωρούνταν υπερβολικά αισιόδοξη,αλλά τελικά επικράτησε.
Όπως σημειώνει ο Κένεθ Σ. Ρόγκοφ, ορισμένα από τα αίτια των χαμηλών επιτοκίων εξακολουθούν να υπάρχουν σήμερα.
Όμως υπάρχουν και νέες ισχυρές πιέσεις προς την αντίθετη κατεύθυνση:
- Η εκτόξευση του παγκόσμιου κρατικού χρέους, που ωθεί τα επιτόκια προς τα πάνω.
- Η άνοδος λαϊκιστικών κομμάτων που πιέζουν για περισσότερες δαπάνες.
- Οι ενεργειακές απαιτήσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης, που απαιτούν τεράστιες επενδύσεις.
Οι εμπορικοί πόλεμοι και η κατάρρευση της παγκοσμιοποίησης οδηγούν σε επαναπατρισμό βιομηχανιών με τεράστιο δανεισμό.Ο διαρκώς αυξανόμενος κόστος προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών είναι επίσης σημαντικός παράγοντας.
Σενάριο 1:
Πραγματική Χρηματοπιστωτική Κρίση – Η πρώτη επιλογή είναι η άμεση (νομισματικά) στάθμιση πληρωμών.
Σενάριο 2:
Pληθωρισμός ως Μερική Χρηματοπιστωτική Κρίση – Μια απλούστερη εναλλακτική είναι η δημιουργία υψηλού πληθωρισμού–μια μορφή «σιωπηλής» μερικής χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Σενάριο 3:
Xρηματοπιστωτική Καταστολή – Η λεγόμενη χρηματοπιστωτική καταστολή (financial repression), είναι μια στρατηγική με την οποία οι κυβερνήσεις ανακατευθύνουν το δημόσιο χρέος στο εσωτερικό χρηματοπιστωτικό σύστημα…
Ημείος Καμπής στην Παγκόσμια Οικονομία
Στην ιστορία της ανθρωπότητας, η οικονομική σταθερότητα δεν έχει ποτέ διατηρηθεί μόνο από την οικονομική ισχύ μιας χώρας. Η στρατηγική δαπάνη των ΗΠΑ – βασικός μοχλός της γεωπολιτικής επιρροής και του διεθνούς ρόλου του δολαρίου από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο – ίσως καταστεί μη βιώσιμη.
Ο Κένεθ Σ. Ρόγκοφ στο Foreign Affairs σχολιάζει:
«Στην ιστορία, καμία χώρα δεν διατήρησε κυρίαρχο νόμισμα χωρίς να είναι παγκόσμια υπερδύναμη… Οι ΗΠΑ μπορεί να αποφύγουν μια κρίση.»
Ωστόσο, οι οικονομολόγοι του Τραμπ ή των Δημοκρατικών μπορεί τελικά να δικαιωθούν, και τα πλεονεκτήματα της ανάπτυξης να ξεπεράσουν το κόστος του χρέους.