Η Εμπιστοσύνη και η Οικονομική Κατάσταση

Μια σειρά ερευνών αποκαλύπτει ότι οι άνθρωποι στον Δυτικό κόσμο τείνουν να εμπιστεύονται περισσότερο άτομα που προέρχονται από φτωχές οικογένειες κατά την παιδική τους ηλικία. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, υπάρχει μια δυσπιστία απέναντι σε εκείνους που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες σήμερα. Αυτή η ασυνείδητη προκατάληψη έχει σημαντικές επιπτώσεις στις εργασιακές, κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις.

Μια πρόσφατη καναδική μελέτη ρίχνει φως σε αυτό το παράδοξο: οι άνθρωποι είναι πιο πρόθυμοι να εμπιστευτούν άτομα που έχουν βιώσει δύσκολα παιδικά χρόνια, αλλά δεν θεωρούν εξίσου αξιόπιστους όσους βρίσκονται σήμερα σε οικονομικό αδιέξοδο.

Η έρευνα δημοσιεύθηκε στο Journal of Personality and Social Psychology και αποκαλύπτει τις ασυνείδητες προκαταλήψεις που επηρεάζουν κρίσιμες αποφάσεις όπως συνεντεύξεις για εργασία ή συνεργασίες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, περίπου 2.000 συμμετέχοντες σε 17 διαφορετικά πειράματα έδειξαν σαφή προτίμηση προς ανθρώπους που είχαν μεγαλώσει σε φτωχές οικογένειες. Ακόμα κι αν αυτοί οι συμμετέχοντες είχαν πλέον βελτιώσει τη ζωή τους οικονομικά, το στοιχείο της ταπεινής καταγωγής λειτουργούσε ως ένδειξη ηθικής ακεραιότητας.

Από την άλλη πλευρά, όταν κάποιος βρίσκεται αντιμέτωπος με τρέχουσες οικονομικές δυσκολίες, οι συμμετέχοντες ήταν πιο πρόθυμοι να προσφέρουν βοήθεια αλλά λιγότερο διατεθειμένοι να τον εμπιστευτούν πλήρως. Η διάθεση για υποστήριξη δεν συνοδευόταν από αντίστοιχη πίστη στην εντιμότητα του ατόμου αυτού.

Το Στερεότυπο της «Εργατικής Τάξης»

Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι όσοι μεγάλωσαν κάτω από δύσκολες συνθήκες βαθμολογούνταν υψηλότερα ως προς την ηθική τους αξία και την ειλικρίνεια τους.

Aυτές οι πεποιθήσεις είναι βαθιά ριζωμένες στη δυτική κουλτούρα: θεωρείται ότι η εργατική τάξη είναι πιο αυθεντική και προσιτή ενώ εκείνοι από πλουσιότερες οικογένειες συχνά χαρακτηρίζονται ως απομακρυσμένοι ή εγωιστές. Αυτό ισχύει ακόμα κι αν δύο άτομα έχουν παρόμοια τρέχουσα οικονομική κατάσταση — ένας δικηγόρος από χαμηλά εισοδήματα θεωρείται πιο αξιόπιστος απ’ ό,τι κάποιος άλλος με αντίστοιχη επιτυχία αλλά εύπορη καταγωγή.

Καχυποψία λόγω Σημερινής Δυσχερίας

Ωστόσο, όταν μιλάμε για ανάγκη στο παρόν χρονικό διάστημα τα πράγματα αλλάζουν δραστικά. Σε πειράματα σχετικά με χρήματα ή κουπόνια βοήθειας στους συμμετέχοντες δινόταν περισσότερη στήριξη προς κάποιον που είχε σημερινές οικονομικές δυσκολίες χωρίς όμως να περιμένουν πως θα ενεργήσει εντίμως — αυτή η βοήθεια προερχόταν κυρίως από αλτρουισμό παρά από εμπιστοσύνη.

Aυτό δημιουργεί μια περίπλοκη πραγματικότητα για όσους βιώνουν τέτοιες καταστάσεις: μπορεί να λάβουν υποστήριξη αλλά αυτή συνοδεύεται πάντα από υπόγεια αμφιβολία σχετικά με τις προθέσεις τους.

Kοινωνικές Επιπτώσεις στην Αγορά Εργασίας

Tα ευρήματα αυτά έχουν σοβαρές κοινωνικές συνέπειες καθώς εργοδότες ή συνεργάτες μπορεί χωρίς καν να το αντιλαμβάνονται να ευνοούν υποψηφίους που μοιράζονται ιστορίες «αγώνα» ή ταπεινών αρχών ενώ αυτοί που αναφέρουν τρέχουσες δυσκολίες ίσως αντιμετωπίζονται ως επικίνδυνοι συνεργάτες ή πιθανές «πηγές προβλημάτων». Η ταξική απομόνωση εντείνει αυτό το φαινόμενο καθώς τα ανώτερα στρώματα συχνά συναναστρέφονται μόνο μεταξύ τους περιορίζοντας έτσι τις ευκαιρίες αλλαγής των στερεοτύπων αυτών.

Tο Παράδοξο της Εμπιστοσύνης

• Η παιδική φτώχεια λειτουργεί ως σήμα αξιοπιστίας και ηθικού χαρακτήρα.
• Η σημερινή δυστυχία κινητοποιεί τη συμπόνια αλλά μειώνει την εμπιστοσύνη στους άλλους.

“Όπως σημειώνει η επικεφαλής ερευνήτρια Kristin Laurin,” , “η έρευνα δεν εξετάζει αν ο τόπος καταγωγής ή οι τρέχουσες οικονομικές συνθήκες σχετίζονται πραγματικά με την αξιοπιστία.” Αυτό αποτελεί ένα επόμενο βήμα στην έρευνα — κάτι κρίσιμο δεδομένου ότι ο τρόπος που εκφράζουμε την εμπιστοσύνη μας επηρεάζει θεμελιώδεις κοινωνικούς θεσμούς καθώς επίσης επαγγελματικές πορείες και ανθρώπινες σχέσεις.”