Η Στρατηγική Διάσταση της Σύγκρουσης Ισραήλ-Ιράν
Η πρόσφατη στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, γνωστή ως «Πόλεμος των Δώδεκα Ημερών», επανέφερε στο προσκήνιο την ευαίσθητη ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή.Παρόλο που η διάρκεια της ήταν περιορισμένη και η κλιμάκωση ελεγχόμενη, οι επιπτώσεις αυτού του επεισοδίου ενδέχεται να είναι πιο βαθιές και μακροχρόνιες από ό,τι υποδηλώνει η φαινομενική επιστροφή στην κανονικότητα.Το Ιράν υπέστη στρατιωτικά πλήγματα σε κρίσιμες υποδομές και βάσεις, ωστόσο απέφυγε να απαντήσει με τρόπο που θα μπορούσε να προκαλέσει έναν γενικευμένο πόλεμο. Αντίθετα, μέσω μιας συνδυαστικής προσέγγισης ρητορικής έντασης και προσεκτικών κινήσεων, διατήρησε την εικόνα μιας αποτρεπτικής δύναμης χωρίς να ρισκάρει μια ολοκληρωτική σύγκρουση με το Ισραήλ ή τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ειδικότερα, η προγραμματισμένη πυραυλική επίθεση σε αμερικανική βάση στο Κατάρ χωρίς θύματα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της τακτικής.
Από την άλλη πλευρά, το Ισραήλ επιχείρησε να περιορίσει την επιρροή του Τεχεράνης μεταφέροντας τη σύγκρουση από τη Γάζα σε ένα ευρύτερο γεωστρατηγικό πλαίσιο. Ωστόσο, αυτή η προσπάθεια δεν φαίνεται να απέδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η διεθνής κοινότητα – συμπεριλαμβανομένων παραδοσιακών συμμάχων όπως οι ΗΠΑ – έδειξε δισταγμό για άμεση εμπλοκή και περιορίστηκε σε διπλωματικούς ελιγμούς καθώς και σε επιλεκτικές επιχειρήσεις περισσότερο για λόγους εσωτερικής πολιτικής παρά για στρατηγικές αλλαγές ισορροπιών.
Το πιο ανησυχητικό αποτέλεσμα αυτού του πολέμου δεν είναι μόνο οι άμεσες στρατιωτικές συγκρούσεις αλλά το μήνυμα που στέλνεται στην ευρύτερη περιοχή: ότι η κατοχή ή ο στόχος πυρηνικής αποτροπής θεωρείται πλέον μονόδρομος για την επιβίωση των κρατών. Η αποσταθεροποίηση του καθεστώτος μη διάδοσης (NPT) καθίσταται ολοένα πιο πιθανό σενάριο με χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία να επαναξιολογούν τις θέσεις τους.
Παράλληλα, παρακολουθώντας τη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιρανών συμμάχων τους, η Τουρκία προσπαθεί να επανακαθορίσει τον ρόλο της ως περιφερειακής δύναμης με διακυβερνητική παρέμβαση χωρίς όμως να διαταράξει τις λεπτές ισορροπίες στις σχέσεις της τόσο με τη Δύση όσο και με τον μουσουλμανικό κόσμο. Οι ανησυχίες της Άγκυρας επικεντρώνονται στη δυνατότητα διάχυσης της κρίσης προς τα δυτικά σύνορά της καθώς επίσης στον αντίκτυπο που μπορεί αυτός ο πόλεμος έχει στις κουρδικές οργανώσεις ή στις ροές προσφύγων.
Επιπλέον, οι εντάσεις στην περιοχή τροφοδοτούν τις φιλοδοξίες της Τουρκίας για ενεργειακή αυτάρκεια στον τομέα των πυρηνικών καθώς παρακολουθεί με σκεπτικισμό την ασάφεια γύρω από το διεθνές καθεστώς ασφαλείας αλλά και τη σταδιακή αποδυνάμωση του δόγματος μη διάδοσης.
Στο εσωτερικό μέτωπο του Ιρανικού κράτους δημιουργείται μια κρίσιμη συγκυρία λόγω των αναμένονων αλλαγών στη θέση του ανώτατου θρησκευτικού καθοδηγητή Αλί Χαμενεΐ εξαιτίας ηλικιακών παραγόντων. Αυτό ανοίγει ένα παράθυρο όχι απαραίτητα προς εκδημοκρατισμό αλλά ίσως προς μια νέα κατανομή εξουσίας ανάμεσα στους πολιτικούς φορείς κι εκείνες των πανίσχυρων Φρουρών της Επανάστασης.
Tελικά ο «Πόλεμος των Δώδεκα Ημρών» δεν φαίνεται ότι έφερε κάποια λύση αλλά μάλλον ενίσχυσε μια δυναμική αβεβαιότητας στην περιοχή μας οδηγώντας μας σε μία περίοδο μεταβατικής αλλά εξαιρετικά εύφλεκτης σταθερότητας.
Η διεθνής κοινότητα καλείται τώρα μπρος στο δίλημμα: θα προχωρήσει σε απομόνωσή τους μέσω κυρώσεων ή θα ανοίξει δρόμο στον διάλογο υπό αυστηρούς όρους; Όπως δείχνει ιστορία μας διδάσκουν ότι οι στασιμότητες στις κρίσιμες ζώνες σπάνια οδηγούν ειρήνη.
Εάν δεν υπάρξει νέα στρατηγική πρωτοβουλία – όχι μόνο διπλωματική αλλά κυρίως πολιτική – τότε ίσως επόμενη αναμέτρηση δε θα είναι ούτε περιορισμένη ούτε θεατρικά σκηνικά.
Σε αυτό το πλαίσιο είναι σωστό ότι Ελλάδα προχωρεί σε σημαντικές αλλαγές στις Ένοπλες Δυνάμεις μέσω ενός σχεδίου «Ατζέντα 2030», υπό τον υπουργό Εθνικής Άμυνας Νίκο Δένδια αξιοποιώντας τα διδάγματα από πρόσφατες συγκρούσεις.
Είναι σαφές πως χρειάζεται μία νέα συνολικότερη προσέγγιση όσον αφορά την άμυνα μας χρησιμοποιώντας νέες πλατφόρμες υψηλής τεχνολογίας τόσο στον αέρα όσο κι στη θάλασσα (F-35 μαχητικά αεροσκάφη ,FDI φρεγάτες),νέες δομές ξηρός δυνάμων ,συστηματική αντιμετώπιση μη επανδρωμένων μέσων όπως επίσης ανάπτυξη τεχνολογιών μέσα από πρωτοβουλίες όπως «Ασπίδα του Αχιλλέα» κτλ..