Η Διαρθρωτική Μεταμόρφωση της Ελληνικής Οικονομίας: Μια Νέα Προσέγγιση

Μια πρόσφατη μελέτη από το Hellenic Observatory του London School of Economics (LSE) αποκαλύπτει τη δραματική αλλαγή που υπήρξε στην ελληνική οικονομία τα τελευταία 15 χρόνια, μετά την εφαρμογή των μνημονίων και των μέτρων λιτότητας. Οι ερευνητές Μιχάλης Νικηφόρος, Βλάσης Μισσός, Χρήστος Πέρρος και Νικόλαος Ροδουσάκης αναλύουν την εκρηκτική ανάπτυξη του τομέα Παροχής Καταλύματος και Υπηρεσιών Εστίασης (AFSA), ο οποίος περιλαμβάνει όλες τις σχετικές δραστηριότητες με τον τουρισμό όπως εστιατόρια, μπαρ και ξενοδοχεία.

Τα δεδομένα δείχνουν ότι παρά τις υποσχέσεις για αύξηση της παραγωγικότητας μέσω μεταρρυθμίσεων στις αγορές εργασίας και προϊόντων, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η ελληνική οικονομία έχει βιώσει σημαντική πτώση στην παραγωγικότητα της εργασίας καθώς η απασχόληση έχει μετατοπιστεί σε κλάδους χαμηλής παραγωγικότητας όπως ο AFSA. Η πτώση στη συνολική ζήτηση και οι μειώσεις στους πραγματικούς μισθούς έχουν συμβάλει καθοριστικά σε αυτήν την κατάσταση.

Η “Οικονομία του Καφέ”

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία του αστικού τοπίου στην Ελλάδα είναι η πληθώρα καφετεριών. Όπως αναφέρεται στη μελέτη: «από τις μεγάλες πόλεις έως τις μικρότερες κοινότητες, τα καφέ είναι παντού».Οι ερευνητές σημειώνουν ότι «η Ελλάδα πάντοτε είχε πολλές καφετέριες – αποτέλεσμα της σημασίας που έχει ο καφές στην ελληνική κουλτούρα – ωστόσο η “έκρηξη” τους παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια και μετά την κρίση που ξεκίνησε στα τέλη του 2009».

«Αυτή η “οικονομία των καφέ” αποτελεί το πιο εμφανές σύμπτωμα μιας ευρύτερης μεταβολής προς τον AFSA», προσθέτουν οι επιστήμονες.

Σύμφωνα με στοιχεία από την Eurostat, μετά το 2009 παρατηρείται μια ξαφνική αύξηση στο ποσοστό αυτού του κλάδου στην προστιθέμενη αξία αλλά κυρίως στην απασχόληση.

Προβληματικές Διαρθρωτικές Μετατοπίσεις

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι αυτή η διαρθρωτική αλλαγή είναι ανησυχητική καθώς ο AFSA χαρακτηρίζεται από χαμηλή παραγωγικότητα. Στην Ελλάδα, πριν από την κρίση ήταν ήδη σε χαμηλά επίπεδα ενώ έκτοτε έχει μειωθεί περίπου κατά 40%, γεγονός που επέτρεψε να απορροφηθεί μεγάλο μέρος της απασχόλησης στον συγκεκριμένο κλάδο. Ταυτόχρονα οι μισθοί έχουν υποστεί περαιτέρω πτώσεις κοντά στο 60%, οδηγώντας σε ανακατανομή εισοδήματος εις βάρος των εργαζομένων.

Mείωση Παραγωγικότητας

Aυτές οι εξελίξεις αποτελούν ένα βασικό στοιχείο μιας γενικευμένης υποχώρησης της παραγωγικότητας στην ελληνική οικονομία κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαπέντε χρόνων — μια διάσταση συχνά παραγνωρισμένη. Αν κι έχουν γίνει πολλές αναφορές για τη σοβαρότητα της κρίσης και τη βραδεία ανάκαμψη που ακολούθησε, σπάνια συζητείται πως η παραγωγικότητα υπήρξε σημαντικά μειωμένη ακόμα κι αν υπάρχει κάποια ανάκαμψη τα τελευταία χρόνια.

Tο 2024 καταγράφηκε ότι η παραγωγικότητα εργασίας ήταν κατά 16% χαμηλότερη συγκριτικά με το επίπεδο του 2009 — ακόμη πιο κάτω κι από εκείνο του 2015 όταν κορυφωνόταν η κρίση. Περίπου το ένα τρίτο αυτής της πτώσης μπορεί να αποδοθεί στον κλάδο AFSA — ένα εντυπωσιακό ποσοστό για έναν μόνο κλάδο.

Aποτυχίες Πολιτικής

The shift in economic activity and employment towards the “coffee economy” contrasts sharply with the stated goals of the three economic adjustment programs implemented in Greece between 2010 and 2018…