Η Εξέλιξη και η Επιθυμία: Μια Νέα Προσέγγιση στην Ανθεκτικότητα

Ο όρος «ανθεκτικότητα» έχει γίνει το κεντρικό θέμα της εποχής μας. Η επιστροφή σε κανονικές συνθήκες, η υπέρβαση των κρίσεων και η επιμονή σε δύσκολες στιγμές είναι έννοιες που κυριαρχούν. Ωστόσο, αν εξετάσουμε τον ορισμό της ανθεκτικότητας, καταλαβαίνουμε ότι αναφέρεται στην ικανότητα ενός συστήματος να επανέρχεται στην αρχική του κατάσταση μετά από μια διαταραχή. Αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο για ένα λαστιχάκι, αλλά οι άνθρωποι και τα φυσικά συστήματα δεν λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο.

Αυτό ακριβώς υποστηρίζει ο Άντριου Μάρκελ, φιλόσοφος και ειδικός στις πολεμικές τέχνες καθώς και εκπαιδευτής επενδυτών και επιχειρηματιών. Όπως αναφέρει, η έννοια της ανθεκτικότητας συχνά παρερμηνεύεται. Δεν οδηγεί στη μακροχρόνια επιβίωση αλλά μάλλον σε στασιμότητα.Οι άνθρωποι κι οι οργανισμοί εγκλωβίζονται σε έναν κύκλο επιβίωσης χωρίς προοπτική εξέλιξης.Κατά τον ίδιο, το πραγματικό μυστικό για τη διάρκεια είναι η επιθυμία: αυτή που μας παρακινεί να εξελισσόμαστε μέσα στο χάος αντί να απλώς επιβιώνουμε.

Ο Μάρκελ είναι συνιδρυτής του The Dawn Collective και έχει αφιερώσει χρόνια στη μελέτη του πώς οι άνθρωποι κι οι οργανισμοί μεταμορφώνονται υπό πίεση. Συνδυάζει γνώσεις από τη νευροεπιστήμη με τις πολεμικές τέχνες καθώς επίσης με αρχαία θεραπευτικά συστήματα για να διδάξει πώς μπορεί κανείς να διατηρήσει σαφήνεια και συνοχή ακόμα κι όταν όλα γύρω τους φαίνεται ότι καταρρέουν.

Από την Ανθεκτικότητα στην Εξέλιξη

“Οι πιο ανθεκτικές εταιρείες έχουν ήδη πεθάνει”, δηλώνει προκλητικά ο Μάρκελ. “Η ανθεκτικότητα σημαίνει επιστροφή στο σημείο εκκίνησης”. Στην πραγματικότητα όμως, τόσο στη φύση όσο και στα ανθρώπινα συστήματα, η αληθινή επιτυχία δεν έρχεται από την επιστροφή αλλά από τη μεταμόρφωση.

Οι οργανισμοί δεν παραμένουν βιώσιμοι επειδή αντιστέκονται στις αλλαγές αλλά επειδή μπορούν να αφομοιώνουν τις κρίσεις τους αποτελεσματικά. Αυτό που διαφοροποιεί τις μακραίωνες οικογενειακές επιχειρήσεις δεν είναι μόνο στρατηγικές επιλογές αλλά κυρίως η ικανότητά τους να παραμένουν ενωμένες κάτω από πίεση χωρίς διάλυση.

Τα βιολογικά ή κοινωνικά συστήματα που διαρκούν ποτέ δεν επιστρέφουν εκεί όπου ήταν προηγουμένως· εξελίσσονται συνεχώς αντί αυτού. Η ανθεκτικότητα σχετίζεται με την ομοιόσταση ενώ η εξέλιξη αφορά μια δυναμική διαδικασία δημιουργίας νέων μορφών ύπαρξης μέσω κρίσεων.

Επιθυμία: Η Κινητήρια Δύναμη της Δημιουργίας

Eίναι εξίσου ενδιαφέρον το πώς ο Μάρκελ προσεγγίζει την έννοια της πειθαρχίας: θεωρεί ότι αυτή όπως την γνωρίζουμε σήμερα αποτελεί περιορισμό των εσωτερικών μας δυνάμεων. Έχουμε δημιουργήσει κοινωνίες που εξιδανικεύουν τον έλεγχο: “αγνόησε την κούραση, κατάπνιξε τα συναισθήματα”.Αυτή όμως προσέγγιση οδηγεί σε σπάσιμο των εσωτερικών ισορροπιών.

Aντίστοιχα όμως, η επιθυμία αποτελεί τη δημιουργική σπίθα πίσω από κάθε σημαντική ιδέα ή έργο τέχνης – αυτή κινητοποιεί έναν ιδρυτή ώστε να χτίσει κάτι πολύτιμο ή έναν καλλιτέχνη ώστε να τελειοποιήσει το έργο του.

Eνώ μπορείς μέσω πειθαρχίας να θεμελιώσεις δομές στον κόσμο σου, μόνο όταν τιμάς την επιθυμία σου μπορείς πραγματικά ν’ αναπτύξεις κάτι νέο – γίνεται τότε μια δύναμη σταθερότητας που υποστηρίζει τη διάρκεια ενός εγχειρήματος ή μιας σχέσης.

Aπό την Προσαρμογή στην Εξέλιξη

Για τον Μάρκελ υπάρχει σημαντική διάκριση ανάμεσα στην προσαρμογή και την εξέλιξη:

• Προσαρμογή: Είναι απλή αντίδραση στις εξωτερικές πιέσεις;
• Eξέλιξη: Είναι διαδικασία δημιουργίας νέων δυνατοτήτων;

Στην πολεμική τέχνη όπως επίσης στη διοίκηση απαιτείται όχι μόνο άμυνα απέναντι στον αντίπαλο αλλά κυρίως καθορισμός του πεδίου δράσης – αυτό αποδεικνύει δύναμη κι όχι απλή αντοχή.

Σε μία εποχή γεμάτη πληροφορίες όπου επικρατεί σύγχυση γύρω μας ,η μεγαλύτερη πρόκληση έγκειται στο πως θα μπορέσουμε ν’ αποκτούμε συνοχή μέσα στο χάος.

Όπως λέει χαρακτηριστικά ο Μάρκελ:
“Nα είσαι ισχυρός δε σημαίνει ν’ αντιστέκεσαι στις αλλαγές· σημαίνει ν’ αφοσιώνεσαι σ’ αυτές.”

Η μακραίωνη ύπαρξη είτε ανθρώπων είτε οργανισμών δε θεωρείται κατάσταση παρά πρακτική – απαιτεί ικανότητα αυτογνωσίας ως προς ποιοι είμαστε (μέσω σώματος ,αναπνοής ,τελετουργιών) ώστε αυτή γνώριμα χρησιμοποιηθεί ως βάση για νέα στάδια ανάπτυξης.

Ο τρόπος σκέψης του Άντριου συνδέει φιλοσοφία ,νευροεπιστήμη καθώς επίσης πολεμικές τέχνες – περπατώντας στα μονοπάτια forest Park στο Όρεγκον διδάσκει άλλους πως μπορούν ν’ επανακαθορίσουν τα νευρωνικά τους δίκτυα έτσι ώστε αυτά ν’ αποδειχθούν πιο σταθερά εν μέσω αστάθειας.

Δεν προτείνει λοιπόν πλήρη αποδοκιμασία της έννοιας της αντοχής αλλα καλεί όλους μας ν’ αντιμετωπίσουμε αυτή ως ένα στάδιο ανάπτυξης παρά ως τελικό στόχο .

Διότι τελικά ,η αυθεντική ζωή δε βρίσκεται ούτε στους περιορισμούς ούτε στις επιστροφές αλλα στη δυνατότητα μεταμόρφωσης.