Ο Φρανσουά Οζόν και η Νέα του Ταινία

Στο Φεστιβάλ της Βενετίας,ο σκηνοθέτης Φρανσουά Οζόν παρουσίασε την τελευταία του δημιουργία με τίτλο “The Stranger” (Ο Ξένος),μια τολμηρή και αισθητικά εντυπωσιακή διασκευή του εμβληματικού μυθιστορήματος “Ο Ξένος” (L’étranger) από τον Αλμπέρ Καμύ.

Στον ρόλο του Μερσό, ενός αντι-ήρωα που έχει αφήσει ανεξίτηλη σφραγίδα στη λογοτεχνία του 20ού αιώνα, εμφανίζεται ο Benjamin Voisin. Η κινηματογραφική αυτή προσέγγιση παραμένει πιστή στο υπαρξιακό πνεύμα της αρχικής ιστορίας, ενώ ταυτόχρονα ανοίγει έναν διάλογο σχετικά με το ιστορικό πλαίσιο της γαλλικής αποικιοκρατίας στην Αλγερία. Το μυθιστόρημα που δημοσιεύθηκε το 1942 αποτέλεσε την αφετηρία για τη συγγραφική καριέρα του Καμύ και έχει διδάξει πολλές γενιές σε όλο τον κόσμο.

Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από τον Μερσό – έναν άνθρωπο που σκοτώνει έναν Άραβα χωρίς προφανή λόγο και καταδικάζεται όχι μόνο για τη δολοφονία αλλά κυρίως για την «απάθειά» του απέναντι στη ζωή και στον θάνατο της μητέρας του. Αυτή η ιστορία πάντα αποτελούσε πρόκληση για τον κινηματογράφο. Σημαντική προσπάθεια είχε γίνει το 1967 από τον Λουκίνο Βισκόντι με πρωταγωνιστή τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, αλλά δεν κατάφερε να αποδώσει πλήρως την αποξένωση και τη λιτή ποιητικότητα της γραφής.

Με αυτήν την ταινία, ο Οζόν επιστρέφει ως ένας έμπειρος σκηνοθέτης στην απεικόνιση ψυχρών αλλά γοητευτικών χαρακτήρων (Swimming pool, Jeune et Jolie). Η νέα αυτή δουλειά είναι η 24η μεγάλου μήκους ταινία του κι επιλέγει ασπρόμαυρη φωτογραφία υψηλής αντίθεσης από τον manu Dacosse που αναδεικνύει τόσο την ομορφιά όσο και τη σκληρότητα των μεσογειακών τοπίων.

Μια σημαντική διαφοροποίηση σε σχέση με το βιβλίο είναι ότι ο Οζόν προσπαθεί να δώσει φωνή στους Αλγερινούς χαρακτήρες οι οποίοι στο έργο του Καμύ παραμένουν σιωπηλοί. Η ταινία ξεκινά με εικόνες εποχής που αντικατοπτρίζουν τις προκαταλήψεις των Γάλλων προς τους Αλγερινούς, ενώ ο νεαρός άνδρας που χάνει τη ζωή του στην παραλία αποκτά πλέον όνομα και ταυτότητα.

Αυτή η νέα ανάγνωση επιτρέπει να εξεταστεί η αποξένωση του Μερσό όχι μόνο ως υπαρξιακή κατάσταση αλλά επίσης ως αποτέλεσμα της ίδιας της αποικιοκρατικής καταπίεσης.Η αφήγηση ακολουθεί τις περιπέτειες αυτού από τον θανάτου της μητέρας μέχρι τις σχέσεις τους με άλλους χαρακτήρες όπως η Μαρί (Rebecca Marder) καθώς επίσης οι φιλίες όπως εκείνη με τον βίαιο γείτονά Ρεϊμόν (Pierre lottin), γεγονός που οδηγεί τελικά στο έγκλημα.

Το δεύτερο μέρος εστιάζει στη δίκη και την καταδίκη αυτού, αναδεικνύοντας πως τιμωρείται όχι μόνο για τις πράξεις αλλά κυρίως λόγω των «μη κανονικών» συναισθημάτων που εκδηλώνει. Αν κι εδώ μπορεί να χαθεί κάπως ο ρυθμός της ταινίας, οι ερμηνείες –ιδιαίτερα εκείνη του Voisin– διατηρούν ψηλά την ένταση συνδυάζοντας σωματική γοητεία με υπαρξιακή κενότητα.

Η τόλμητου Οζόν έγκειται στο ότι δεν φοβάται να πάρει αποστάσεις από το πρωτότυπο έργο ενσωματώνοντας στοιχεία λανθάνουσας ομοερωτικότητας πριν από τη μοιραίο συμβάν στην παραλία. Το αποτέλεσμα είναι μια ταινία πιστή στον πυρήνα των θεμάτων που πραγματεύεται “Ο Ξένος”, ωστόσο καθρεπτίζει σαφέστατα σύγχρονες ανησυχίες σε μια εποχή όπου επανεξετάζεται τόσο η αποικιοκρατία όσο κι οι συνέπειές της.

Mάλιστα ίσως μία εκ των πιο προχωρημένων συμβολών αυτής να είναι ότι παρέχει ταυτότητα στο θύμα μετατρέποντάς το από «ανώνυμο Άραβα» σε ένα πρόσωπο γεμάτο μνήμη κι ιστορία. Με αυτό τρόπο υπογραμμίζει πως η λογοτεχνική κληρονομιάτου Καμύ συνεχίζει να προκαλεί συζητήσεις ενώ παράλληλα προσφέρεται για νέες πολιτικά ευαισθητοποιημένες αναλύσεις.