Η Ενότητα του Χριστιανικού Κόσμου και η Θεία Ευχαριστία

Του καθηγητή Ιωάννη Αντ. Παναγιωτόπουλου*

Η πρόσφατη συνάντηση των επικεφαλής της Πρεσβυτέρας και της Νέας Ρώμης, δηλαδή του Πάπα Λέοντος ΙΔ΄ και του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου, με αφορμή το πρώτο «αποστολικό ταξίδι» του Πάπα, τον εορτασμό των 1700 χρόνων από την Α´ Οικουμενική Σύνοδο (325) στη Νίκαια καθώς και την θρονική εορτή του Οικουμενικού Πατριαρχείου (γιορτή Αγίου Ανδρέα), αναδεικνύει τις έντονες προσπάθειες για την προώθηση της ενότητας στον χριστιανικό κόσμο. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο κοινός εορτασμός του Πάσχα ως μια πράξη ενότητας που δεν απαιτεί απαραίτητα «εκκλησιαστική κοινωνία». Αυτή η επιθυμία αντικατοπτρίζει τη βαθιά νοσταλγία για την αποκατάσταση της κοινής εκκλησιαστικής παράδοσης που καθορίστηκε από τις επτά Οικουμενικές Συνόδους κατά τη διάρκεια της πρώτης χιλιετίας, επιβεβαιώνοντας τη διαρκή σχέση μεταξύ των δύο κέντρων.

Ωστόσο, οι συζητήσεις γύρω από την ενότητα και τον κοινό εορτασμό του Πάσχα δεν μπορούν να παραβλέψουν τις θεολογικές και εκκλησιολογικές διαφορές που προήλθαν μετά το Σχίσμα του 1054. Αυτές οι διαφορές αφορούν κυρίως τη φύση της Εκκλησίας καθώς και το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία υποστηρίζει ότι το θεμελιώδες κριτήριο για την αξιολόγηση των εκκλησιολογικών προτάσεων είναι η κοινή βιβλική,λειτουργική και πατερική παράδοση που αναπτύχθηκε κατά τις περιόδους των Οικουμενικών Συνόδων.

Για τους ορθοδόξους πιστούς, η Εκκλησία δεν είναι απλά ένας οργανισμός ή μια συγκέντρωση πιστών. Η βασική αρχή ίδρυσης της Εκκλησίας έγκειται στην Ενανθρώπηση του Υιού και Λόγου Θεού, γεγονός που επικυρώθηκε με την αποστολή του Αγίου Πνεύματος κατά την ημέρα της Πεντηκοστής.

Η Εκκλησία αποτελεί το μοναδικό αιώνιο ιστορικό σώμα Χριστού: «ὅ ἐστιν ἡ Ἐκκλησία» (Κολοσσαείς 1:24· Εφεσίους 1:22-23),το οποίο προσλήφθηκε «ἐκ Πνεύµατος Ἁγίου καί Μαρίας τῆς παρθένου». Ως νέος Αδάμ, ο Υιός Του ανακεφαλαίωσε όλη την ανθρωπότητα μέσα στη δική Του ανθρώπινη φύση. Αυτή η σάρκωση ήταν απαραίτητη ώστε να καταργηθούν οι συνέπειες από την πτώση των πρωτοπλάστων κι έτσι να γίνει δυνατή η επιστροφή στο ανθρώπινο γένος μέσω του Αγίου Πνεύματος.

Το αιώνιο αυτό σώμα Χριστού αποτελεί τον κοινό πυρήνα αναφοράς τόσο για τους πιστούς όσο και για τα μυστικά δώρα στην Ευχαριστία.

Οι τέσσερις ιδιότητες της Εκκλησίας — μία (Ενοποίηση), αγία (Αγιότητα), καθολική (Οικουμενικότητα) κι αποστολική (Συνέχεια) — όπως αυτές περιγράφονται στο Σύμβολο πίστεως συνδέονται άμεσα με αυτό το αιώνιο σώμα:

• Μία: Αναφέρεται στην ενότητα αυτού ενός μοναδικού ιστορικού σώματος Χριστού.
• Aγία: Το σώμα Του αγιάστηκε «ἐξ ἄκρας συλλήψεως»,δίνοντας στους πιστούς πρόσβαση σε θεϊκή χάρη.
• Καθολική: Το αιώνιο σώμα Του συγκεντρώνει όλα τα καθαγιαμένα δώρα όλων των Λειτουργιών σε ένα ουράνιο θυσιαστήριο.
• Aποστολική: Διαφυλάσσεται μέσω συνεχούς αποστολικής διαδοχής καθώς επίσης μέσω πραγματικής παρουσίας Του στην επίγεια Εκκλησία διά μέσο Θείας Ευχαριστίας.

The Divine Eucharist makes the real presence of Christ in His Church visible “until He comes” again in His glorious Second Coming. In the mystery of the Divine Eucharist, the sanctification of the precious gifts of bread and wine into “the body and blood of Christ” occurs through the Invocation and Descent of the Holy Spirit. This transformation is likened to the Incarnation of God’s Word “from the Holy Spirit and Mary the Virgin.” As Saint John Damascene emphasizes: “If you seek how it happens; it suffices for you to hear that it is indeed by the Holy Spirit.”

Troublingly though efforts towards unity face notable theological confusions introduced by Western scholastic theology—notably regarding Divine Eucharist—which have led to numerous dangerous theological deviations or confusions including:

• a) The use of unleavened bread in Eucharist which deviates from common tradition;
• b) the introduction of an inappropriate term “transubstantiation” instead of established liturgical term “change,” leading to serious theological confusion due to philosophical criteria based on Aristotelian distinctions between “substance” and “accidents”;
• d) The “Communion for Laity,” with paradoxical prohibition against laity receiving only one element from Eucharist despite this restriction being relaxed in many parishes after Vatican II(1962-1965).
• The use by St.Augustine’s term corpus Christi mysticum(mystical bodyofChrist )forEucharistis misinterpretedby scholastic theologians who ultimately useditto refer totheChurch introducingconfusion.The Orthodox tradition declared even acceptingtheuseofscholasticterm transubstantiation(likeat Constantinople Synod1691)”that“the samebodyofChrist existsbothinheavenandinthemysteryoftheEucharisty”,emphasizing“nottohave multipleChristsandmultiplebodiesofChrist butoneandthesameChrist present”.
  

  The desired collaboration towards achieving a common Easter celebration while desirable requires overcoming these doctrinal divergences especially those concerning Eucharist and ecclesiological ontology.The Church as eternal historical bodyofChrist exists withoutDivineEucharistywhileEucharisty cannotexistwithoutChurchthatcelebratesit.Its mission exhaustswith“glorious second comingofChrist”.Thus,the churchis eternal whileDivineEucharisty servesasmeansforvisible“realpresenceofChirstinHisChurch”untilendoftheworld.

  AchievingcommoncelebrationPaschaas symbolbroaderunitymustbebasedauthenticpatristictraditionfirstmillennium.Restorationunityisnotpossiblethrough“artificial”or“typological”theologicalschemesbutonlywithunwaveringcommitmentchristocentricontologyChurch.

  the effortsbyPrelateshighlightsharedresponsibilitywitnessingtruth.neverthelessorthodoxchurchmustmaintainits“immutablehardcoretheologicalcore”identifyingchurcheternalbodyChirstestablishedduringIncarnationrevealedintheDivineEucharisy.Unitywillbeachievedwhenbothsides’language returnscommon sourcePatristicconsensusrejectinglaterinnovationsdivideddivinedeconomy.

  UltimatelyattemptcommonPascha withoutresolvingdoctrinaldifferencesresemblesbuildingunifiedroofover twofoundationsalreadyseparated; firstrequiresreturnreconnectionfoundationseternalbodyChirstso roofsharedtestimonyremains strongindivisible.

  *Προεδρεύων Τμήματος Θεολογίας ΕΚΠΑ