Η Εξάπλωση του Influencer Marketing και οι Κίνδυνοι για τους Καταναλωτές

Η ταχεία ανάπτυξη της εμπορικής προώθησης μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, με τη βοήθεια influencers, εγείρει σημαντικά ζητήματα σχετικά με τη διαφάνεια, την προστασία των καταναλωτών και κυρίως την ασφάλεια των παιδιών και εφήβων.

Η ΕΚΠΟΙΖΩ, σε συνεργασία με 13 οργανώσεις καταναλωτών από 12 χώρες που ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Καταναλωτών BEUC, εξέτασε περίπου 650 αναρτήσεις και βίντεο από διάφορους influencers στα TikTok, Instagram, YouTube και Snapchat. Σκοπός της έρευνας ήταν να αξιολογήσει τον αντίκτυπο που έχουν αυτοί οι τομείς στη συμπεριφορά των καταναλωτών. Αν και το «influencer marketing» εφαρμόζεται σε πολλούς κλάδους, η έρευνα επικεντρώθηκε κυρίως στα τρόφιμα καθώς και στη γρήγορη μόδα (fast fashion), αναλύοντας τις επιπτώσεις τους στους καταναλωτές.

Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι influencers επηρεάζουν σημαντικά τις συμπεριφορές και τις προτιμήσεις των νεότερων καταναλωτών χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως η συναισθηματική χειραγώγηση καθώς και κρυφές διαφημίσεις. Οι εντοπισμένοι κίνδυνοι περιλαμβάνουν την υπερβολική χρήση ηλεκτρονικών συσκευών, την υπερκατανάλωση υλικών που βλάπτουν το περιβάλλον καθώς επίσης την προώθηση ανθυγιεινών τροφίμων.

Σημαντικά Ευρήματα της Έρευνας

1. Το 67% των δημοσιεύσεων στον τομέα τροφίμων δεν αποκάλυψαν συνεργασίες με επώνυμες μάρκες.
2. Χρησιμοποιούνται κρυφές διαφημίσεις μαζί με τεχνικές συναισθηματικής χειραγώγησης που επηρεάζουν ιδιαίτερα τους νέους.
3. Η αύξηση του influencer marketing έχει αρνητικές συνέπειες για παιδιά κι εφήβους καθιστώντας δύσκολη την αντίσταση σε προσφορές φτηνών ρούχων ή εκπτώσεις σε αεριούχα ποτά.
4. Αλόγιστη χρήση δημιουργικών στρατηγικών που στοχεύουν στην ψυχολογία του κοινού για να δημιουργήσουν ισχυρούς δεσμούς με τους καταναλωτές μέσω παιχνιδιών ή περιορισμένων προσφορών.
5. Προωθούνται προϊόντα μέσω αθέμιτων πρακτικών χωρίς σαφή ενημέρωση προς τους καταναλωτές.
6. Mελέτη του BEUC το 2023 αποκάλυψε ότι σχεδόν τρεις στους τέσσερις (73%) καταναλώτες εκτίθενται σε influencers ενώ πάνω από το μισό (53%) αγοράζουν προϊόντα μετά από αυτές τις προωθήσεις.

Aιτήματα Οργανώσεων Καταναλωτών

• Aπαγόρευση του influencer marketing για επικίνδυνες κατηγορίες προϊόντων όπως ανθυγιεινά τρόφιμα για παιδιά μέσω της νομοθετικής Πράξης ψηφιακής δικαιοσύνης (digital Fairness Act).
• Anαθεώρηση κανόνων σχετικά με τον influencer marketing ώστε να υπάρξουν αποτελεσματικοί μηχανισμοί προστασίας των καταναλωτών στην ΕΕ. Απαγόρευση προωθήσεων ανθυγιεινών τροφίμων ειδικά προς νέους χρήστες δεδομένου ότι ένα στα τρία παιδιά στην Ευρώπη αντιμετωπίζουν προβλήματα παχυσαρκίας.
• Eπίσημος ορισμός του “influencer marketing” στην Οδηγία περί Αθέμιτων Εμπορικών Πρακτικών.
• Dιαφανείς διαδικασίες: Δημιουργία ενός ενιαίου πρότυπου στην ΕΕ ώστε οι influencers να συμμορφώνονται πλήρως με τη νομοθεσία κατά τη διάρκεια προβολής προϊόντων ή υπηρεσιών.
• Eισαγωγή συγκεκριμένων κριτηρίων ώστε κάθε influencer να είναι αντιληπτός ως τέτοιος από διαφορετικές ηλικιακές ομάδες ενώ θα πρέπει να είναι σαφέστατος ο εμπορικός χαρακτήρας κάθε συνεργασίας μεταξύ διαφημιζόμενων κι influencers.
• Kοινή ευθύνη μεταξύ όλων εμπλεκομένων φορέων – influencers, brands, πρακτορείων/διαφημιστικών εταιρειών – όσον αφορά παραβιάσεις νόμου περί προστασίας κατανάλωσης.