Σημαντικές Αλλαγές στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου
Η πρόσφατη απόφαση της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να εγκρίνει τροποποιήσεις στα κριτήρια για την αναγνώριση μιας τρίτης χώρας ως «ασφαλούς» σηματοδοτεί μια καθοριστική εξέλιξη στο ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου. Οι τροποποιήσεις αυτές εντάσσονται στο νέο πλαίσιο του Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου, με στόχο την ενίσχυση της συνοχής μεταξύ των κρατών-μελών και την επιτάχυνση των διαδικασιών χορήγησης ασύλου. Ωστόσο, οι αλλαγές αυτές αναμένεται να έχουν άμεσες συνέπειες για χώρες πρώτης υποδοχής όπως η Ελλάδα, όπου παρατηρείται αυξημένος αριθμός αιτούντων άσυλο.
Η αναθεώρηση επικεντρώνεται κυρίως στον τρόπο που τα κράτη-μέλη μπορούν να χαρακτηρίζουν μια χώρα εκτός Ε.Ε. ως ασφαλή για έναν συγκεκριμένο αιτούντα. Μέχρι σήμερα, οι διαφορές στις εθνικές πρακτικές συχνά οδηγούσαν σε ασυνέπειες: ενώ μία χώρα μπορούσε να θεωρεί ασφαλή μια τρίτη χώρα, άλλη δεν το έκανε αυτό, με αποτέλεσμα οι αιτούντες άσυλο να αντιμετωπίζουν διαφορετικές αποφάσεις ανάλογα με τον τόπο υποβολής της αίτησής τους.
Βασικές Προϋποθέσεις για το Άσυλο
Σύμφωνα με το νέο κείμενο, προκειμένου μια αίτηση να απορριφθεί λόγω ύπαρξης ασφαλούς τρίτης χώρας, θα πρέπει τουλάχιστον μία από τις τρεις βασικές προϋποθέσεις να πληρούται. Η πιο σημαντική είναι η «σύνδεση» του αιτούντος με τη συγκεκριμένη χώρα.Τι ακριβώς σημαίνει αυτή η σύνδεση; Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η ύπαρξη συγγενικών προσώπων στη συγκεκριμένη περιοχή ή προηγούμενη διαμονή εκεί ή ακόμα και πολιτιστικοί και γλωσσικοί δεσμοί.
Για παράδειγμα, αν ένας Ιρακινος πρόσφυγας έχει ζήσει στην Ιορδανία πριν φτάσει στην Ευρώπη για δύο χρόνια, τότε αυτή η χώρα μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής τρίτη επιλογή γι’ αυτόν τον άνθρωπο. Μια δεύτερη προϋπόθεση σχετίζεται με τη διέλευση: εάν ο αιτών έχει περάσει από μια άλλη χώρα όπου θα μπορούσε κανονικά να ζητήσει προστασία, τότε αυτή μπορεί επίσης να χαρακτηριστεί ως ασφαλής.
Ωστόσο δεν σημαίνει ότι κάθε κράτος διέλευσης θεωρείται αυτομάτως ασφαλές· πρέπει πρώτα απ’ όλα αυτά τα κράτη να πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και λειτουργίας ενός αξιόπιστου συστήματος ασύλου.
Νομικό Πλαίσιο στην Ελλάδα
Για την Ελλάδα που έχει βρεθεί στο επίκεντρο των μεταναστευτικών ροών τα τελευταία χρόνια, οι νέες ρυθμίσεις φέρνουν πολλές πρακτικές συνέπειες αλλά και πολιτικές προεκτάσεις.Η Αθήνα ήδη εφαρμόζει ευρέως την έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας – χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα Βαλκάνια καθώς και η Τουρκία.
“Ωστόσο,”, σημειώνει ειδικός αναλυτής,“η αναστολή εφαρμογής της Κοινής Δήλωσης ΕΕ – Τουρκίας καθώς και η άρνηση επιστροφών από πλευράς Άγκυρας έχουν δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα.”
“Με το νέο πλαίσιο,”,προσθέτει,“η Ελλάδα αποκτά ένα ισχυρότερο νομικό εργαλείο,”.Ο ορισμός μιας ασφαλούς τρίτης χώρας πλέον ισχύει σε ευρωπαϊκό επίπεδο κι έτσι το βάρος λήψης αποφάσεων δεν πέφτει αποκλειστικά στη δική μας κυβέρνηση αλλά επηρεάζεται κι από συμφωνίες που συνάπτει η ΕΕ γενικότερα.
Aβέβαιο Μέλλον
Kαθώς το νέο πλαίσιο πρόκειται ν’ εφαρμοστεί το 2026 , τα κράτη μέλη συμπεριλαμβανομένης φυσικά της Ελλάδας έχουν μπροστά τους ένα διάστημα προσαρμογής . Οι χώρες του Νότου ζητούν περισσότερη αλληλεγγύη απ’ τις χώρες του Βορρά , οι οποίες επιδιώκουν περαιτέρω αυστηροποίηση κανόνων σχετικά με τις διαδικασίες χορήγησης ασύλου . Για τη Χώρα μας , αυτό δημιουργεί τόσο ευκαιρίες όσο όμως κι αρκετές προκλήσεις .